Vrijdag 5 oktober 2018
De betekenis van schizofrenie en herstel
Paul Moyaert houdt een lezing over waanzin, over herstel en over hoe je in een ritme kan komen. In het spoor van de Franse filosoof Gilles Deleuze verkent Moyaert de waanzin vanuit diens eigen kracht, vanuit het vermogen zich te organiseren binnen het kader van de problematiek die wordt opgedrongen. Moyaert zoekt niet zozeer naar de oorzaak van de waanzin, maar concentreert zich op de vraag: wat is waanzin? Om die vraag te kunnen beantwoorden, grijpt Moyaert terug op het begrip drift. Schizofrenie kun je volgens Paul Moyaert het best begrijpen als een bijzondere driftproblematiek, waarin het niet zozeer gaat om de inhoud, maar om de intensiteit ervan. Driften bestoken immers lichaam en geest.
Age Niels Holstein vertelt over betekenisvorming in psychoses, over de structuur van die betekenis en over de verschillende manieren om toegang te krijgen tot die structuur. Dat kan door introspectie, door gebruik te maken van psychiatrische theorieën, door de semiotiek – dit is de wetenschap die tekensystemen onderzoekt – en door de fenomenologie, een stroming binnen de filosofie die zich richt op de analyse van de ervaring. Age Niels Holstein stelt dat een goede analyse van de betekenisstructuur van psychoses meer inzicht kan bieden in wat er mis kan gaan in het gesprek tussen mensen met en mensen zonder psychoses.
Age Niels Holstein en Paul Moyaert gaan samen in op de overeenkomsten en verschillen in hun visie op betekenisvorming in psychose/schizofrenie en hoe dit zich verhoudt tot mogelijkheden voor herstel.
Paul Moyaert
Paul Moyaert is psychoanalist en sinds 2017 emeritus hoogleraar Wijsgerige Antropologie aan de KU Leuven. In 2014 verscheen zijn boek Opboksen tegen het inerte – de doodsdrift bij Freud. En in 2017 verscheen bij Van Tilt zijn meest recente boek waarop de lezing is gebaseerd: Schizofrenie: een filosofisch essay over waanzin.
Age Niels Holstein
Age Niels Holstein, studeerde literatuurwetenschap en is tegenwoordig projectmanager bij de gemeente Amsterdam. Hij is medeoprichter van de Ivonne van de Ven Stichting en van 113 zelfmoordpreventie. Deze organisaties zijn de spil van de suïcidepreventie in Nederland. Zijn publicatie ‘Een brandende aap’ is een literaire verkenning van de gevolgen van een mentale ontsporing. In het nawoord daarvan pleit hij voor meer inzicht in psychische stoornissen en voor praktische oplossingen die voorkomen dat mensen door een mentale crisis buiten de maatschappij komen te staan.
Plaats: Zaalverhuur 7, Boothstraat 7, Utrecht.
Tijd: 5 oktober, 14.00 uur tot 17.00 uur
Kosten: € 50,-
Voor mensen met een krap budget geldt een toegangsprijs van €25,-
De toegang is gratis voor leden van de Werkplaats herstelondersteuning
Over de Lezingenreeks Herstel en Filosofie
Werkplaats Herstelondersteuning en Stichting Psychiatrie & Filosofie organiseren sinds 2017 samen lezingen rond het thema Herstel en Filosofie. Vanuit een filosofische invalshoek kijken diverse sprekers naar de betekenis van het begrip ‘herstel’.
In de geestelijke gezondheidszorg wordt al langere tijd aan herstelondersteunende zorg gewerkt. Dit begrip ‘herstel’ heeft gezorgd voor een vernieuwende kijk op psychisch leed. Ervaringskennis en eigen regie zijn hierbij belangrijke, veelgebruikte begrippen. Maar gebruikers van de zorg vragen juist ook meer aandacht voor zingeving en existentiële vragen. In de praktijk komen deze weinig aan bod, temeer omdat opvattingen over wat zingeving en existentiële vragen zijn, uiteenlopen. Vaak wordt over iets als ‘spiritualiteit’ gesproken, maar wat hiermee precies bedoeld wordt, blijft vaak onduidelijk.
Vragen over zingeving en existentie behoren bij uitstek tot het domein van de filosofie. Van oudsher is er een verbinding tussen psychiatrie en filosofie rond de vraag: wat is de mens? In de lezingenreeks Herstel en Filosofie bediscussiëren we de dominante, medische benadering en proberen we spiritualiteit te integreren in het denken over psychisch leed en de ggz.
♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦
Verslag van de eerste twee lezingen
Tweede lezing 2018: 18 mei ‘Niveaus van herstel na psychose’
Deze lezing vond plaats in Zaalverhuur 7 te Utrecht
Rob Sips
In zijn lezing beschreef Rob Sips trapsgewijs verschillende niveaus van herstel, gebruikmakend van filosofisch theoretische kaders die hij verbindt met zijn eigen ervaring van herstel na psychose. Hierbij ging hij in op thema’s zoals intersubjectiviteit; de rol van het lichaam en activiteit; benaderingen over ‘scaffolded’ en ‘extended’ mind in relatie tot een herstel in (of van) een wereld en het verleggen van grenzen. Verder sprak hij over macht, vertrouwen en herwinning van persoonlijke autoriteit. In een laatste stap behandelt hij een ethisch existentieel perspectief vanuit Kierkegaards notie van het zelf en een op handelen gerichte deugdethiek. Na deze lezing volgt een tweegesprek tussen Rob Sips en Wouter Kusters.
Download hier de presentatie van Rob Sips
Rob Sips (1985) studeerde af als filosoof aan de Universiteit van Antwerpen en doctoreert momenteel bij het Centrum voor Contextuele Psychiatrie, verbonden aan de K.U. Leuven. In zijn masterthesis introduceerde hij vanuit zijn eigen ervaring met psychose de opvatting van psychose als een dialectiek van aha- en anti-aha- ervaringen. Het doctoraatsonderzoek waaraan hij werkt vertrekt van de idee dat we veel te weten kunnen komen over psychose door mensen die psychoses hebben meegemaakt hierover te bevragen, wat in het project gebeurt via interviews en focusgroepen.
Wouter Kusters
Wouter Kusters verzorgde een intermezzo waarin hij een bewerkt fragment uit zijn proefschrift Filosofie van de Waanzin over Wim Maljaars voorlas. Daarna ging hij in gesprek met Rob Sips over herstel van psychose.
Download hier de presentatie van Wouter Kusters
Wouter Kusters (1966) is filosoof, taalkundige en publicist. Hij schreef onder andere Filosofie van de Waanzin, waarin hij zijn eigen ervaringen met psychoses en de psychiatrie op een filosofische manier beschrijft.
Vrijdag 2 maart 2018: lezing Sanne van Driel en Henk Oosterling
Sanne van Driel en Henk Oosterling, beiden filosoof, hielden op deze dag een lezing over hun eigen visie op herstel en gaan daarover met elkaar en met het publiek in gesprek. Henk Oosterling besprak duurzaam herstel en herstelondersteunende zorg in algemene zin, aan de hand van zijn ecosofische inzichten en een door hem ontwikkeld integraal gezondheidsconcept. De lezing van Sanne van Driel heette ‘Herstel van een andere orde. Een liefdevolle benadering van een wereld in crisis’. Zij bescheef hoe ervaringen van depressie gekoppeld kunnen worden aan een cultuurdiagnostische lezing van depressie, om vervolgens aan diagnoses voorbij te kunnen gaan en te komen tot een notie van herstel als ‘wereldmakend’ proces.
Sanne van Driel
Sanne van Driel heeft filosofie gestudeerd aan de Universiteit voor Humanistiek en studeerde af aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze won in 2014 de aanmoedigingsprijs van de Stichting Psychiatrie en Filosofie voor haar boek ‘De strijd van het kleine meisje. Een filosofie van anorexia.’ Hierin verbindt ze haar eigen ervaringen met anorexia met het filosofisch gedachtegoed van onder meer Foucault en Deleuze. Sindsdien heeft ze binnen en buiten de ggz voor diverse opdrachtgevers gewerkt, zoals non-profit organisaties, onderwijsinstellingen, onderzoeksinstellingen en levensbeschouwelijke organisaties. Sinds vorig jaar werkt ze bij de Universiteit van Tilburg aan een onderzoek over depressie.
Download de presentatie van Sanne van Driel
Henk Oosterling
Henk Oosterling (1952) is filosoof. Na een sportcarrière en leraarschap in de Japanse zwaardvechtkunst – kendo – doceerde hij tot 2018 als universitair hoofddocent aan de Erasmus Universiteit. Vanuit zijn onderzoek naar creativiteit in kunstpraktijken ontwikkelde hij een relationele filosofie, waarin de mens als een knooppunt verschijnt in netwerken. In 2016 kwam bij uitgeverij Boom zijn boek Waar geen wil is, is een weg uit waarin hij vanuit de rijke filosofische tradities van zowel West als Oost laat zien hoe het niet-willen soms zo veel meer ruimte schept voor het handelen dan het doelgerichte streven. Hij biedt daarin filosofische openingen om de onverschilligheid ten aanzien van lijden van anderen om te zetten in interesse, empathie en compassie. Sinds 2004 geeft hij dit onder andere vorm in het innovatieve onderwijsproject Rotterdam – Vakmanstad. Daarbij gaat hij uit van een drievoudig en duurzaam gezondheidsconcept – ECO3: fysiek, sociaal en mentaal – waarin hij naast zijn filosofische inzichten ook gebruik maakt van zijn ervaring in de vechtsport en zijn onderzoek naar kunstpraktijken.
Download de presentatie van Henk Oosterling
Terugblik op de lezingen in 2017
In de zes lezingen in 2017 is vanuit verschillende filosofische hoeken licht geworpen op wat er zoal aan betekenis schuilgaat in het begrip herstel. De plek voor kwetsbaarheid (Awee Prins), de betekenis van de buitengewone ervaringen (Wouter Kusters), herstel als derde standpunt dat ruimte maakt voor het hoogst individuele (Gerard Visser), onverhoedse ervaringen van kunst en mystiek (Dienke Boertien), het lichaam als plek voor herstel (Joeri Calsius) en de noodzaak om afstemming op een veeleisende samenleving (Bert van den Bergh).
Begin volgend jaar worden alle zes de lezingen gebundeld in een uitgave.
Kijk voor een terugblik op de lezingen van 2017 bij de verslagen
De Stichting psychiatrie en filosofie wil onderzoek in het grensgebied van psychiatrie en filosofie bevorderen.
www.psychiatrieenfilosofie.nl
In de Werkplaats Herstelondersteuning werken 8 ggz-instellingen en Kenniscentrum Phrenos samen om de herstelondersteunende zorg te verbeteren.
www.herstelondersteuning.nl
